Afgelopen zondag was het Bevrijdingsdag, eerlijk gezegd had ik het niet eens in de gaten, het was een drukke werkdag… Maar de afgelopen week heb ik wel stil kunnen staan bij vrijheid, ik werd geraakt door het volgende gedicht van de Senegalese dichter David Diop. Ik heb getracht het te vertalen naar het Nederlands:
Hij die alles kwijt is geraakt
De zon scheen bij mijn hut naar binnen
En mijn vrouwen waren mooi en lenig
Zoals palmbomen onder de avondbries.
Mijn kinderen gleden over de grote rivier
Over de diepten der dood
En mijn kano’s vochten met de krokodillen.
De maan, moederlijk, vergezelde onze dansen
Het uitzinnige en doordringende ritme van de tamtam,
Tamtam van de vreugde, tamtam van de onbezorgdheid
Te midden van het vuur van de vrijheid.
Toen op een dag, Stilte…
De zonnestralen lijken zich uit te doven
In mijn hut van zinloosheid.
Mijn vrouwen drukken hun roodgemaakte monden
Op de dunne harde lippen van de veroveraars met stalen ogen
En mijn kinderen verlaten hun vredige naaktheid
Voor het kleed van ijzer en bloed.
Uw stem is ook verstild
De ketenen van de slavernij hebben mijn hart verscheurd
Tamtams van mijn nachten, tamtams van mijn vaderen.
David Diop (1927 – 1960)
De eerste strofe van dit gedicht geeft voor mij bijna tastbaar de idylle van het Senegalese plattelandsleven weer. Zoals we allemaal een bepaald droombeeld hebben van het ideale ontspannen leven, onder een avondzonnetje met de mensen die ons lief zijn.
In Senegal heeft het kolonialisme en de slavenhandel het vuur van de vrijheid geblust. Met dezelfde tastbaarheid geeft Diop de gruwel van deze gebeurtenissen weer. Deze tweede strofe laat mijn maag ineenkrimpen, van afschuw en schaamte. Diop spreekt niet over het lijden wat de ‘ik’ persoon zelf is aangedaan, maar hij beschrijft hoe de mensen die hem lief zijn, zijn vrouwen en kinderen, werden vernederd. Mijn stem is ook verstild, omdat de tranen in mijn ogen schieten en er een brok in mijn keel zit.
Het verleden omklemt soms nog het heden, zodat onvrijheid zelfs in vrijheid door kan werken. Vrijheid, waardigheid, rechtvaardigheid, het zou onschendbaar moeten zijn.
Dit is het origineel (commentaar op mijn vertaalkeuzes zijn welkom ;-))
Celui qui a tout perdu
Le soleil brillait dans ma case
Et mes femmes étaient belles et souples
Comme les palmiers sous la brise des soirs.
Mes enfants glissaient sur le grand fleuve
Aux profondeurs de mort
Et mes pirogues luttaient avec les crocodiles.
La lune, maternelle, accompagnait nos danses
Le rythme frénétique et lourd du tam-tam,
Tam-tam de la joie, tam-tam de l’insouciance
Au milieu des feux de liberté.
Puis un jour, le Silence…
Les rayons du soleil semblèrent s’éteindre
Dans ma case vide de sens.
Mes femmes écrasèrent leurs bouches rougies
Sur les lèvres minces et dures des conquérants aux yeux d’acier
Et mes enfants quittèrent leur nudité paisible
Pour l’uniforme de fer et de sang.
Votre voix s’est éteinte aussi
Les fers de l’esclavage ont déchiré mon coeur
Tams-tams de mes nuits, tam-tams de mes pères.
David Diop (1927 – 1960)
